4: Apramādavarga

 

−⏑−−¦⏑⏑⏑⏑−¦¦⏑−−−¦⏑−⏑− bhavipulā
apramādo hy amtapadaṁ pramādo mtyunaḥ padam |

−⏑−−,¦−⏑−−¦¦−⏑−−¦⏑−⏑− ravipulā
apramattā na mriyante ye pramattāḥ sadā mtāḥ || 4.1 [84]

 

−−⏑−¦⏑−−−¦¦−⏑−−¦⏑−⏑−
etāṁ viśeṣatāṁ jñātvā hy apramādasya paṇḍitaḥ |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦−⏑−−¦⏑−⏑−
apramādaṁ pramudyeta nityam āryaḥ svagocaram || 4.2 [85]

 

−⏑−−¦−⏑⏑−¦¦−−⏑⏑¦⏑−⏑− bhavipulā
apramattāḥ sātatikā nityaṁ dḍhaparākramāḥ |

⏑−⏑−¦−,−−−¦¦−−−⏑¦⏑−⏑− mavipulā
spśanti dhīrā nirvāṇaṁ yogakṣemam anuttaram || 4.3 [86]

 

⏑−⏑−¦⏑−−−¦¦⏑−⏑⏑¦⏑−⏑−
pramādam apramādena yadā nudati paṇḍitaḥ |

−−−−¦⏑−−−¦¦⏑−−−¦⏑−⏑−
prajñāprāsādam āruhya tv aśokaḥ śokinīṁ prajām |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
parvatasthaiva bhūmisthāṁ dhīro bālān avekṣate || 4.4 [87]

 

−−−−¦⏑−−−¦¦−⏑−⏑¦⏑−⏑−
utthānenāpramādena saṁyamena damena ca |

−−⏑−¦⏑−−−¦¦⏑−−−¦⏑−⏑−
dvīpaṁ karoti medhāvī tam ogho nābhimardati || 4.5 [88]

 

−−⏑⏑¦−⏑−⏑− Vaitālīya
utthānavataḥ smtātmanaḥ

⏑⏑−−⏑⏑¦−⏑−⏑−
śubhacittasya niśāmyacāriṇaḥ |

−⏑−⏑⏑¦−⏑−⏑− The opening syllable has to be counted as light to correct the metre.
saṁyatasya hi dharmajīvino

−⏑−−⏑⏑¦−⏑−⏑−
hy apramattasya yaśo 'bhivardhate || 4.6 [89]

 

⏑⏑−⏑⏑¦−⏑−⏑− Vaitālīya
adhicetasi mā pramadyata

⏑⏑−−⏑⏑¦−⏑−⏑−
pratataṁ maunapadeṣu śikṣata |

−−⏑⏑¦−⏑−⏑−
śokā na bhavanti tāyino

⏑⏑−−⏑⏑¦−⏑−⏑−
hy upaśāntasya sadā smtātmanaḥ || 4.7 [90]

 

−−−−¦⏑−−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑−
hīnāṁ dharmā na seveta pramādena na saṁvaset |

−−−−¦⏑−−−¦¦⏑⏑−−¦⏑−⏑−
mithyādṣṭi na roceta na bhavel lokavardhanaḥ || 4.8 [91]

 

−−−⏑¦⏑−−−¦¦−⏑−−¦⏑−⏑−
samyagdṣṭir adhīmātrā laukikī yasya vidyate |

⏑⏑−⏑¦⏑−−−¦¦−−−⏑¦⏑−⏑−
api jātisahasrāṇi nāsau gacchati durgatim || 4.9 [92]

 

⏑−⏑⏑¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
pramādam anuvartante bālā durmedhaso janāḥ |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦⏑−−−¦⏑−⏑−
apramādaṁ tu medhāvī dhanaṁ śreṣṭhīva rakṣati || 4.10 [93]

 

⏑−⏑⏑¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
pramādam anuvartante bālā durmedhaso janāḥ |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦−⏑−−¦⏑−⏑−
apramattaḥ sadā dhyāyī prāpnute hy āsravakṣayam || 4.11 [94]

 

⏑−−−¦⏑−−−¦¦⏑−⏑⏑¦⏑−⏑−
pramādaṁ nānuyujyeta na kāmaratisaṁstavam |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦−⏑−⏑¦⏑−⏑−
apramattaḥ sadā dhyāyī prāpnute hy acalaṁ sukham || 4.12 [95]

 

−−⏑−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
nāyaṁ pramādakālaḥ syād aprāpte hy āsravakṣaye |

−−⏑−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
māraḥ pramattam anveti siṁhaṁ vā mgramātkā || 4.13 [96]

 

−−⏑−¦−⏑,⏑¦−⏑−− Triṣṭubh
sthānāni catvāri naraḥ pramatta

−−⏑−¦−,⏑⏑¦−⏑−−
āpadyate yaḥ paradārasevī |

⏑−⏑−¦−,⏑⏑¦−⏑−−
apuṇyalābhaṁ hy anikāmaśayyāṁ

−−⏑−¦−,⏑⏑¦−⏑−−
nindāṁ ttīyaṁ narakaṁ caturtham || 4.14 [97]

 

⏑−⏑−¦−,⏑⏑¦−⏑−⏑− Jagatī x 2
apuṇyalābhaṁ ca gatiṁ ca pāpikāṁ

−−⏑−¦−⏑,⏑¦−⏑−⏑−
bhītasya bhītābhir athālpikāṁ ratim |

−−⏑−¦−,⏑⏑¦−⏑−− Triṣṭubh x 2
nindā ca paśyaṁ npateś ca daṇḍaṁ

⏑−⏑−¦−⏑,⏑¦−⏑−−
parasya dārāṇi vivarjayeta || 4.15 [98.i]

⏑−⏑−¦−,⏑⏑¦−⏑−⏑− Jagatī x 2
apuṇyalābhaś ca gatiś ca pāpikā

−−⏑−¦−⏑,⏑¦−⏑−⏑−
bhītasya bhītābhir athālpikā ratiḥ |

−−⏑−¦−,⏑⏑¦−⏑−− Triṣṭubh
rājā ca daṇḍaṁ gurukaṁ dadāti

−−⏑−¦−,⏑⏑¦−⏑−⏑− Jagatī
kāyasya bhedād narakeṣu pacyate || 4.15 [98.ii]

 

⏑⏑−−¦⏑−−−¦¦−−−⏑¦⏑−⏑−
pratiyatyeva tat kuryād yaj jāned dhitam ātmanaḥ |

⏑−⏑⏑¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
na śākaṭikacintābhir mandaṁ dhīraḥ parākramet || 4.16 [99]

 

⏑−−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−−¦⏑−⏑−
yathā śākaṭiko mārgaṁ samaṁ hitvā mahāpatham |

⏑⏑−−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
viṣamaṁ mārgam āgamya cchinnākṣaḥ śocate bhśam || 4.17 [100]

 

−−−−¦⏑−−−¦¦⏑−⏑⏑¦⏑−⏑−
evaṁ dharmād apakramya hy adharmam anuvartya ca |

−−−⏑¦⏑−−−¦¦−−⏑⏑¦⏑−⏑−
bālo mtyuvaśaṁ prāptac chinnākṣa iva śocate || 4.18 [101]

 

−−−⏑¦⏑⏑−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑− savipulā
yat ktyaṁ tad apaviddham aktyaṁ kriyate punaḥ |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
uddhatānāṁ pramattānāṁ teṣāṁ vardhanti āsravāḥ |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
āsravās teṣu vardhante ārāt te hy āsravakṣayāt || 4.19 [102]

 

−−⏑⏑¦⏑−−−¦¦−−−⏑¦⏑−⏑−
yeṣāṁ tu susamārabdhā nityaṁ kāyagatā smtiḥ |

⏑−−−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
aktyaṁ te na kurvanti ktye sātatyakāriṇaḥ |

⏑−−−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
smtānāṁ saṁprajānānām astaṁ gacchanti āsravāḥ || 4.20 [103]

 

⏑−⏑−¦−⏑⏑−¦¦−⏑−⏑¦⏑−⏑− bhavipulā
na tāvatā dharmadharo yāvatā bahu bhāṣate |

−⏑−⏑¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑− Counting śr- in śrutvā as making position, to give the pathyā cadence; otherwise we would have savipulā.
yas tv ihālpam api śrutvā dharmaṁ kāyena vai spśet |

⏑−−⏑¦⏑−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
sa vai dharmadharo bhavati yo dharme na pramādyate || 4.21 [104]

 

⏑−⏑−¦⏑,⏑⏑−¦−⏑−− Triṣṭubh I count sahi- as being resolved here, which gives a heavy 6th syllable, which is unusual. It may be better therefore to take this as an extended form of the metre, but in that case it has a short 5th syllable which again is unusual.
subahv apīha sahitaṁ bhāṣamāṇo

⏑−⏑−,¦⏑⏑¦−⏑−−
na tatkaro bhavati naraḥ pramattaḥ |

−−⏑−,¦−⏑⏑¦−⏑−−
gopaiva gāḥ saṁgaṇayaṁ pareṣāṁ

⏑−⏑−,¦−−−¦−⏑The break is very unusual here in having 3 heavy syllables, including one at the 6th, which is normally avoided.
na bhāgavāṁ cchrāmaṇyārthasya bhavati || 4.22 [105]

 

−[⏑⏑]⏑−,¦⏑⏑−¦−⏑−− Triṣṭubh We need to read alpam pi here so that the line scans correctly - this is not a case of resolution, but of Sanskritisation; Dhp 20 reads: appam-pi.
alpam api cet sahitaṁ bhāṣamāṇo

−−⏑¦−,⏑⏑¦−⏑−−
dharmasya bhavati hy anudharmacārī |

−−⏑−¦−⏑,⏑¦−⏑−−
rāgaṁ ca doṣaṁ ca tathaiva mohaṁ

⏑−⏑−¦−,−−−¦−⏑− Extended Triṣṭubh This line is very unusual, as there seems to be a pause at the 5th followed by a restart with 4 heavy syllables, including a heavy 6th. We should perhaps count the line as simply being incorrect metrically. Dhp 20f reads: sa bhāgavā sāmaññassa hoti, which is also unusual metrically.
prahāya bhāgī śrāmaṇyārthasya bhavati || 4.23 [106]

 

−⏑−−¦⏑−−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑−
apramādaṁ praśaṁsanti pramādo garhitaḥ sadā |

−⏑−−¦⏑⏑⏑−¦¦−−−−¦⏑−⏑− navipulā
apramādena maghavāṁ devānāṁ śreṣṭhatāṁ gataḥ || 4.24 [107]

 

−⏑−−¦⏑−−−¦¦⏑−−−¦⏑−⏑−
apramādaṁ praśaṁsanti sadā ktyeṣu paṇḍitā |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦⏑⏑−−¦⏑−⏑−
apramatto hy ubhāv arthāv atighṇāti paṇḍitaḥ || 4.25 [108]

 

−⏑−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−−¦⏑−⏑−
dṣṭadhārmika eko 'rthas tathānyaḥ sāmparāyikaḥ |

−−⏑⏑¦⏑−−−¦¦−⏑−⏑¦⏑−⏑−
arthābhisamayād dhīraḥ paṇḍito hi nirucyate || 4.26 [109]

 

−⏑−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑−
apramādarato bhikṣuḥ pramāde bhayadarśakaḥ |

−−−⏑¦⏑−−−¦¦−⏑−−¦⏑−⏑−
durgād uddharate tmānaṁ paṅkasannaiva kuñjaraḥ || 4.27 [110]

 

−⏑−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑−
apramādarato bhikṣuḥ pramāde bhayadarśakaḥ |

⏑−⏑−¦⏑−−−¦¦−−−⏑¦⏑−⏑−
dhunāti pāpakāṁ dharmāṁ patrāṇīva hi mārutaḥ || 4.28 [111]

 

−⏑−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑−
apramādarato bhikṣuḥ pramāde bhayadarśakaḥ |

−−⏑⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−[⏑⏑]¦⏑−⏑− We need to read agni va m.c. Dhp 31: ḍahaṁ aggīva gacchati.
saṁyojanam aṇusthūlaṁ dahann agnir iva gacchati || 4.29 [112]

 

−⏑−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑−
apramādarato bhikṣuḥ pramāde bhayadarśakaḥ |

⏑⏑−⏑¦⏑−−−¦¦−⏑−−¦⏑−⏑−
spśati hy anupūrveṇa sarvasaṁyojanakṣayam || 4.30 [113]

 

−⏑−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑−
apramādarato bhikṣuḥ pramāde bhayadarśakaḥ |

⏑⏑−⏑−¦⏑−−−¦¦−−−⏑¦⏑−⏑−
pratividhyate padaṁ śāntaṁ saṁskāropaśamaṁ sukham || 4.31 [114]

 

−⏑−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑−
apramādarato bhikṣuḥ pramāde bhayadarśakaḥ |

⏑−−⏑¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
abhavyaḥ parihāṇāya nirvāṇasyaiva so 'ntike || 4.32 [115]

 

−−⏑−¦−⏑⏑−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑− bhavipulā
uttiṣṭata vyāyamata dḍhaṁ śikṣata śāntaye |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦−−−⏑¦⏑−⏑−
asmtiś ca pramādaś caivānutthānam asaṁyamaḥ || 4.33 [116]

 

−−−−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
nidrā tandrīr anāyoga ete śikṣāntarāyikāḥ |

⏑−−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−−⏑¦⏑−⏑−
tad aṅgaṁ pratibudhyadhvaṁ smtir māntaradhīyata || 4.34 [117]

 

−−−−¦⏑−−−¦¦−−⏑⏑¦⏑−⏑−
uttiṣṭhen na pramādyeta dharmaṁ sucaritaṁ caret |

−⏑−−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
dharmacārī sukhaṁ śete hy asmiṁ loke paratra ca || 4.35 [118]

 

−⏑−⏑¦⏑−−¦¦⏑−−¦⏑−⏑−
apramādaratā bhavata suśīlā bhavata bhikṣavaḥ |

⏑⏑−⏑¦⏑−−−¦¦⏑−⏑⏑¦⏑−⏑−
susamāhitasaṁkalpāḥ svacittam anurakṣata || 4.36 [119]

 

−⏑−−,¦−⏑−−¦¦−−−−¦⏑−⏑− ravipulā
ārabhadhvaṁ niṣkramadhvaṁ yujyadhvaṁ buddhaśāsane |

⏑−−−¦⏑−−−¦¦⏑−−[⏑⏑]¦⏑−⏑− Read naḍāgāraṁ va kuñjaraḥ m.c. Thag 256: naḷāgāraṁ va kuñjaro.
dhunidhvaṁ mtyunaḥ sainyaṁ naḍāgāram iva kuñjaraḥ || 4.37 [120]

 

−−−−¦⏑⏑⏑−¦¦−⏑−−¦⏑−⏑− navipulā
yo hy asmiṁ dharmavinaye tv apramatto bhaviṣyati |

⏑−⏑−¦⏑−−−¦¦−−−−¦⏑−⏑−
prahāya jātisaṁsāraṁ duḥkhasyāntaṁ sa yāsyati || 4.38 [121]

 

|| apramādavargaḥ 4 || ||